پیشینه قنات شناسی در دشت قزوین و نقش آن در استقرارهای پیش از تاریخ

ايرانيان در طول تاريخ همواره نقشی اساسی در دانش مهندسی آب شامل مهار، کنترل، ذخیره و توزیع آب داشته­اند. آثار باقی مانده از ساخت سدها، شبكه­هاي آبرساني، پل ـ بندها و سازه­هاي مشابه دیگر که بسياري از آنها پس از گذشت بیش از هزاران سال از تاریخ ساختشان، همچنان درحال استفاده هستند، از آن جمله­اند. حدود دوسوم از موقعیت  جغرافیایی ایران را  نواحي خشك و بياباني فرا گرفته است. مردمان این سرزمین از دیرباز با هوشمندی خود، به مقابله با آن پرداخته و با مهار آب این مشکل را برطرف نموده­اند. یکی از اقدامات مهندسی ایرانی، ساخت وابداع کاریز یا قنات است. وجود بيش از چهل هزار رشته قنات در ايران با قدمتی چندهزار ساله كه همچنان نزديك به سي هزار رشته از آن در حال بهره­برداري است، همگي نشان از هوشمندی ایرانیان در استحصال آب در مناطقی كه نزولات جوي به كمترين ميزان  است و رواناب قابل اعتمادی وجود ندارد، دارد.یکی از استان­های فعلی ایران، که شواهد بسیاری از سازه های سنتی آب در آن در زمینه مهندسی مهار آب شامل حفر قنات، کانال های سنتی انتقال آب، ساخت بند، آب انبار و سایر سازه­های آبی سنتی، برجای مانده است، استان قزوین است. طبق آمار وزارت وقت کشاورزی در سال 1378، تعداد 285 رشته قنات با تخلیله سالیانه 130 میلیون متر مکعب بصورت فعال در این استان وجود داشته است. (اداره جهاد کشاورزی، 1378: 3) این درحالی است که سوابق بیش از 700 رشته قنات با عمری حداقل 37 ساله تا هزاران سال در این استان وجود داشته است. حفظ سوابق ارزشمند مهندسی آب و قنات در این استان، و برنامه ریزی برای احیاء آن با اهداف گردشگری، اقتصادی و فرهنگی به جهت قدمت دیرپای آثار تاریخی در استان قزوین از جمله محوطه های چارآرویی، تپه زاغه، تپه سگزآباد و هزاران محوطه دیگر آن امری ضروری است که در صورت عدم توجه به آن، بیم آن می­رود تا سوابق بسیاری از این دستاورد مهندسی از بین برود.این امر علاوه بر شناسایی ظرفیت های استان در این زمینه می تواند زیرساخت های گردشگری منطقه را فراهم نمایئد.

  فرضیات:

- رشته قنات های شهرستان بوئین زهرا تابع الگوی پراکندگی محوطه ها و روستا ها هستند.

- با توجه به وجود تراکم بالای رشته های قنات در منطقه مورد بررسی، بی شک بسیاری از این قنات ها عامل شکل گیری و حیات محوطه ها بوده اند. ولی به دلیل آسیب فراوان رشته قنات های منطقه امکان درک نوع ارتباط برخی از قنات ها با محوطه ها امکان پذیر نیست.

- طبق شواهد باستان شناختی موجود و تراکم بالای محوطه های پیش از اسلام در منطقه، پیشینه بهره گیری از فن آوری قنات به پیش از اسلام بر می گردد. 

اهداف:

- بررسی، شناسایی،  مستندنگاری رشته قنات های منطقه بوئین زهرا

- ترسیم الگوی پراکندگی قنات های منطقه مورد نظر در دشت قزوین با بهره گرفتن از سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS.