شناسایی و بررسی کمی و کیفی پسماندهای صنعتی استان قزوین

توسعه صنعتی در جهان از یک سو و دخالت روز افزون بشر در چرخه طبیعت از سوی دیگر سبب ایجاد مسائل جدی در آلودگی های زیست محیطی شده است. یکی از چالش های اساسی تولید انواع پسماند حاصل از فعالیت صنایع و چگونگی به حداقل رساندن اثرات منفی آن است. مدیریت نامناسب و غیر اصولی پسماند های صنعتی می تواند منجر به از بین رفتن منابع انرژی و آلودگی منابع آب، خاک، هوا و محصولات کشاورزی گردد. از این رو مدیریت اینگونه پسماند مورد توجه سازمان های ملی و بین المللی می باشد. با عنایت به اهمیت فوق، مطالعه حاضر با هدف شناسایی کمی و کیفی پسماندهای صنعتی در صنایع مستقر در استان قزوین انجام پذیرفت.

در این پژوهش، تعداد 280 واحد صنعتی در شهرک های مختلف صنعتی استان از جمله البرز، لیا، کاسپین، آبیک، حیدریه، آراسنج، خرمدشت، حکیمیه، و بویین زهرا در 9 دسته صنایع غذایی، صنایع نساجی و پوشاک، صنایع چرم، صنایع سلولزی، صنایع فلزی، ماشین سازی الکترونیک، صنایع کانی غیر فلزی، صنایع شیمیایی، صنایع دارویی و بهداشتی و صنایع بازیافت انتخاب شدند. همچنین پسماندهای تولیدی تعداد 4 تصفیه خانه فاضلاب صنعتی مستقر در استان مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی کیفی از پرسشنامه طراحی شده توسط تیم تحقیق استفاده شد. در این پرسشنامه نحوه نگهداري، حداقل سازي، بازيابي، بازيافت، جمع آوري، انتقال، تصفيه، دفع نهائي، فناوری های مورد استفاده در مدیریت و ارزش اقتصادی پسماندهای صنعتی مورد بررسی قرار گرفت. تصمیم گیری در خصوص نوع بر اساس کنوانسیون بازل صورت پذیرفت.

در این مطالعه در تدوین پرسشنامه بومی جمع آوری اطلاعات مرتبط با مدیریت پسماندهای صنعتی، پرسشنامه ای با تعداد 37 گویه حاصل شد که در آن در 4 حيطه معیارهای عمومي واحدهای صنعتی، نحوه مدیریت پسماند، ارزش اقتصادی پسماند و امکانات و تجهیزات مدیریت پسماند بررسی شدند. پسماندهای ویژه شناسایی شده در صنایع استان شامل گستره وسیعی از پسماندها خطرناک بود. بیشترین پسماند ویژه شناسایی شده مربوط به صنایع شیمیایی بود به نحوی که میانگین تولید پسماند در این گروه تولیدی برابربا 4560±18500 کیلوگرم در ماه بدست آمد. مهمترین ریسک سلامتی و زیست محیطی تولید اینگونه پسماندها مربوط به تولید، تلنبار و دفع پسماندهای شیمیایی و همچنین لجن بود. در بررسی غلظت فلزات سنگین نشان داده شده که سرب در بالاترین غلظت (تا مقادیر بیش از 1000 میلیگرم در هر کیلوگرم لجن) در پسماندهای ویژه حضور دارد. پس از سرب به ترتیب کادمیوم و کروم در نمونه های آنالیز شده شناسایی گردید. اجرای ارزیابی ریسک اکولوژیکی و زیست محیطی مواجهه با فلزات سنگین نشان داد که دفع لجن تصفیه خانه های فاضلاب صنعتی استان تهدیدی بسیار جدی برای محیط زیست و سلامت ساکنین ایجاد می نماید. در این خصوص نسبت مخاطره (Hazard Quotient) مواجهه با فلزات سنگین سمی و به خصوص سرب بسیار بالاتر از حد قابل پذیرش برآورد گردید. همچنین کاربرد تکنیک ارزیابی ریسک احتمالاتی و براورد ریسک نقطه ای نشان دهنده سمیت بسیار بالای فلزات سنگین برای اکوسیستم منطقه می باشد. با توجه به آنکه در کلیه 280 صنعت بررسی شده در این مطالعه پسماندهای ویژه در مقادیر مختلف شناسایی شد، ضرورت دارد که روش های کمینه سازی تولید این پسماندها انجام پذیرد. همچنین اجرای اقدامات اصلاحی برای بی خطرسازی پسماندهای ویزه و به خصوص لجن تصفیه خانه های فاضلاب صنعتی ضرورت دارد.