مطالعه¬ی اصناف تصانيف در تحولات تاريخی موسيقی کلاسيک ايران

در این پژوهش «شناختِ بخشی از تحولات موسيقی کلاسيک ايران (نظام های موسيقايی خسروانی، ادواری/ قومی و دستگاهی)» و جایگاه قزوین در این فرم از موسیقی بر اساس ضرورت و اهمیت زیر مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. يکی از مهم­ترين بحث­­های موسيقی کلاسيک در ادوار تاريخی ساختن آثار موسيقی در فرمت­های مختلف است، اين فرمت­ها حاصل تجربه­ی تعداد متنابهی از اهل موسيقی بوده که درک مشترکی را رقم زده است. کشف اين درک مشترک رهيافتی است به نوع فکر و نياز زمانی که آن را ايجاب کرده است. بررسی تاريخی اين گونه­ها بيانگر شکل­گيری، کارکرد و روند افولی و چالش­های پيش روی آنها بوده است. اگرچه در مورد اين گونه­های موسيقايی بحث های علمی شروع شده، وليکن تمامی آنها از نظر تاريخی، زمينه­های اجتماعی و تخصصی مورد بررسی قرار نگرفته­اند. بنابراين هيچ چشم انداز کلی و دقيقی در تمامی ادوار تاريخی در مورد آنها وجود ندارد. موسيقی کلاسيک ايران وام­دار موسيقی مردمی ايران است؛ با اين همه مواد و مصالح موسيقی مردمی توسط خلاقان و نخبگان موسيقی دستخوش تغيير شده است. اين تغييرات منجر به پيدايش و ابداع آثار بديعی در ادوار مختلف شده که تأثيرات آن از منابع موسيقايی و غير موسيقايی انعکاس يافته است. رايس به نقل از کليفُرد گريتز بيان می‌کند که نظام­های نمادور در طی تاريخ ساخته شده، توسط اجتماع حفظ شده، به صورت فردی به کار رفته است (1987؛). اگر به جای نظام های نمادور گونه­ها را بگذاريم و جمله را  معکوس کنيم، می­توانيم بيان کنيم که اين گونه ­ها توسط نخبگان ساخته شده، در اجتماع پذيرفته شده، در طی تاريخ دستخوش تغيير شده است. در نهايت می­توان گفت درک روند مذکور در هر جريان خلاقانه­ای در هر قومی از اهميت ويژه­ای برخوردار است.بيشتر مطالعات موسيقی کلاسيک در ايران به نظام­های مختلف موسيقايی برمی­گردد. اين مطالعات شامل نظام خسروانی، مقامی و دستگاهی است. همان­گونه که ذکر شد اغلب مواد و مصالح موسيقی برگرفته از اقوام مختلف و موسيقی مردم­زاد است که استادان موسيقی آن را با نگرشی نو و ابتکار خويش سازماندهی مجدد کرده­اند. گام بعدی به کار­گيری اين سازماندهی در فرآيند خلاقيت است. بيشتر تاريخ موسيقی ايران مبتنی بر سرگذشت خوانندگان و نوازندگان است، کمتر به مصنفان و الگوهای ساخت و ساز آنها پرداخته شده است. خلاقيت يکی از ارکان مهم و ماندگاری هر قوم است. نياز هرچه بيشتر بر اين جنبه­ی اجتماعی می­تواند در پويايی فرهنگی ما اثربخش باشد؛ بنابراين به نظر می­رسد جامعه­ی کنونی ما بايد بيشتر بر اين جنبه­ی مطالعاتی تمرکز کند و از اين طريق جنبه­ های بالقوه­ی خلاقيت را عرصه­ی تاريخ مورد بررسی قرار دهد. برای عدم ايستايی و متعاقب آن فرهنگ­پذيری تقليدی، بهترين راه­ مطالعه­ی خلاقيت­های مذکور است. امری که ضرورت آن کاملاً در حيات موسيقايی ايران احساس می­شود.در اين روش از چارچوب نظری مطالعات در زمانی که برگرفته از نظرات فردينادو سوسور است. سوسور در کتاب درس‌های زبان‌شناسی همگانی ميان مطالعات زبان شناختی «درزمانی» (diachronic) و «هم­زمانی» (synchronic) تفاوت قائل شد (1378). هنگامی که پدیده‌ای معین مثلاً یک واژه را در ارتباط با نظام کلی‌ای بررسی می‌کنیم که آن پدیده به طور هم زمان در آن وجود دارد از روش هم‌زمانی استفاده کرده ایم به طور مثال هنگامی که یک واژه را در غالب نظام زبانی‌ای بررسی کنیم که هم‌زمان با آن واژه وجود دارد یعنی قسمتی مشخص از یک سیر تاریخی را در نظر گرفته و بعد به تحلیل واژه پرداخته از این روش استفاده کرده‌ایم و هنگامی که پدیده‌ای را در ارتباط با سیر تاریخی آن بررسی کنیم يا زمانی که یک واژه را از دید ریشه‌شناسی بررسی کنیم از شیوه‌ی درزمانی استفاده کرده‌ایم (همان). اين نظر بعد­ها در علوم انسانی راه يافت و در مطالعات موسيقی شناسی و قوم موسيقی شناسی نيز مورد استفاده قرار گرفت (حجاريان 1386). از پيشگامان اين طبقه بندی می توان چارلز سيگر اشاره کرد (همان 168). به عبارت ديگر وی اين دو واژه کليدی را جايگزين واژه­ی کليدی تاريخی و نظام مند (سيستماتيک) گيدو ادلر کرد (همان 167).بنابراين در اين تحقيق تلاش می­شود از چاچوب نظری در زمانی از جهت شکل گيری تاريخی و تغييرات در عرصه­ی تبارشناسی اصطلاحات ­ و سير تحولات آنها و پيدايش اصطلاحات جديد و تحولات ساختاری آنها از منظر اجتماعی – تاريخی و بررسی محتوای ساختاری آنها مورد بررسی قرار گيرد.