بررسی ویژگی های فردی، خانوادگی، اجتماعی و اعتقادی زندانیان در بدو ورود

امروزه پرداختن به مسئله زندان و کاهش تعداد زندانیان و پیامدهای اجتماعی ناشی از زندانی شدن افراد در سطح سیاست­گذاری­های اجتماعی در همه جوامع از اهمیّت زیادی برخوردار است؛ زیرا این مسئله مستقیماً با سلامت روانی و اجتماعی هر جامعه‌ای در ارتباط است. در حال حاضر، در همه دنیا از جمله ایران، هر ساله جدا از هزینه‌های اجتماعی و انسانی، هزینه‌های مالی گزافی بابت مبارزه با مجرمان و همچنین نگهداری آنها در زندان از سوی نظام‌های سیاسی و اجتماعی پرداخت می‌شود. در این مورد به خصوص، هزینه‌های زندان را باید گزاف تلقی کرد. جدا از هزینه‌های اقتصادی، نفس زندانی‌شدن یک فرد پیامدهای زیانباری ممکن است برای فرد زندانی شده و نیز جامعه داشته باشد. همین پیامدهای منفی اجتماعی و فردی زندان باعث شده است که برخی از صاحبنظران علوم اجتماعی، بحث «زندان‌زدایی» را مطرح کنند. هدف هر نظام سیاسی و اجتماعی باید این باشد که برای سالم نگه‌داشتن جامعه، از جرم و بزهکاری و طبعاً تعداد زندانیان بکاهد. رسیدن به چنین هدفی میسر نیست مگر از مسیر سیاستگذاری­های مبتنی بر دانش و شناخت معتبر از ویژگی­های افراد و سوژه­های انسانی که قرار است برای آنها برنامه­ریزی صورت بگیرد. بدون شناخت علمی از جامعه هدف یعنی زندانیان و مجرمان، برنامه­ریزی و اقدام برای اصلاح آنها در زندان و جامعه کاری بیهوده می­نماید و چه بسا پیامدهای منفی جبران­ناپذیری به دنبال داشته باشد. خوشبختانه، وجود مراکز پژوهش درباره زندانیان و زندان­ها در ایران، نشان از وقوف مسئولین سازمان زندان­ها بر ضرورت کسب و گردآوری چنین دانش­های معتبر علمی درباره زندانیان است.در چنین شرایطی، چنانکه در طرح مسئله نیز بدان اشاره شد، اولین و ضروری­ترین دانشی که باید درباره زندانیان و مجرمان گردآوری شود، دانش مربوط به ویژگی­های فردی،روانی، شخصیتی، خانوادگی، اجتماعی و اعتقادی آنها است؛ زیرا که چنین اطلاعاتی کلید دستیابی به بسیاری از اطلاعات درباره علل مجرم شدن آنها و نیز پیش­بینی شیوه­های رفتار آنها در زندان و جامعه پس از زندان خواهد بود. دستیابی به این اطلاعات پایه از چنان اهمیت بالایی برخوردار بوده است که قانون­گذار و سیاستگذار، آن را در مواد مختلف آیین نامه اجرایی سازمان سازمان زندان­ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب 6/11/1364 همچون مواد 36، 43، 59 و 219 گنجانده و بر آن تأکید کرده است. تأکید مواد قانونی مذکور بر تهیه اطلاعات جمعیت­شناختی و جمع­آوری اطلاعات پایه درباره زندانیان، ساز و کار قانونی و نهادی سیاستگذار برای اطمینان از اهتمام مسئولین زندان بر تربیت و اصلاح زندانیان براساس اصول علمی معتبر بوده است.حال با توجه به این ضرورت­ها، پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگی­های فردی، شخصیتی، روانی، خانوادگی، اجتماعی و اعتقادی زندانیان سعی دارد که قدمی در مسیر کمک به فرایند سیاستگذاری برای اصلاح زندانیان بردارد.